آربیتروم (Arbitrum) یک شبکه مقیاس پذیری لایه ۲ بر بستر بلاکچین اتریوم است که با هدف افزایش مقیاس پذیری و امنیت برنامههای غیرمتمرکز از طریق پردازش تراکنشها خارج از زنجیره طراحی شده است.
این شبکه توسط شرکت Offchain Labs ایجاد شده است؛ شرکتی که توسط اد فلتن Ed Felten، استیون گلدفدر Steven Goldfeder و هری کالودنر Harry Kalodner تأسیس شده و در سال ۲۰۲۱، اولین نسخه آربیتروم وان (Arbitrum One) را به عنوان یک رولآپ خوشبینانه معرفی کرد.
آربیتروم به عنوان پر استفادهترین شبکه لایه ۲ در اتریوم شناخته میشود و با بیشترین تعداد کیفپولهای فعال، رتبه اول را داراست. علاوه بر این، با قفل شدن نزدیک به ۳.۵ میلیارد دلار ارزش کل، بالاترین میزان ارزش قفلشده را در میان راهحلهای لایه ۲ به خود اختصاص داده و از برنامههای غیرمتمرکز محبوبی مانند یونیسواپ (Uniswap)، جیامایکس (GMX) و آوه (Aave) پشتیبانی میکند.
نحوه عملکرد آربیتروم
آربیتروم از فناوری “رولآپ خوشبینانه” بهره میبرد که تراکنشها را خارج از بلاکچین اصلی اتریوم (لایه ۱) پردازش کرده و دادههای تراکنش را بهصورت دورهای به زنجیره اصلی ارسال میکند.
رولآپهای خوشبینانه نوعی راهحل لایه ۲ هستند که برنامههای غیرمتمرکز (dapps) را خارج از زنجیره اصلی (یا بر روی لایهای جداگانه) اجرا میکنند، در حالی که امنیت این برنامهها را با استفاده از نوع خاصی از اثباتهای رمزنگاری از طریق زنجیره لایه ۱ (در اینجا اتریوم) تأمین میکنند.
به عبارت دیگر، آربیتروم تراکنشها را خارج از زنجیره اصلی انجام داده و برای تأیید به زنجیره اصلی ارسال میکند، و این امکان را برای برنامههای غیرمتمرکز فراهم میکند که تراکنشها را با هزینه کمتری انجام دهند.
ویژگی “خوشبینانه” این فناوری بدین معناست که تراکنشها بهصورت پیشفرض معتبر در نظر گرفته میشوند و فقط در صورت به چالش کشیدن، بررسی میشوند. این رویکرد بار محاسباتی روی زنجیره اصلی اتریوم را کاهش میدهد و باعث میشود تراکنشها سریعتر پردازش شده و هزینهها کاهش یابد.
یکی از نقاط قوت اصلی آربیتروم، سازگاری آن با اکوسیستم فعلی اتریوم است که به توسعهدهندگان این امکان را میدهد تا قراردادهای هوشمند اتریومی خود را با حداقل تغییرات پیادهسازی کنند. این سازگاری، انتقال نرم برنامههای موجود اتریوم به آربیتروم و بهرهگیری از مزایای مقیاسپذیری آن را تسهیل میکند.
دو زنجیره آربیتروم
شرکت Offchain Labs چندین شبکه لایه ۲ مختلف را بر بستر اتریوم راهاندازی کرده که هر یک دارای اکوسیستم خاص خود هستند.
نخستین زنجیره، آربیتروم وان (Arbitrum One)، به عنوان زنجیره اصلی این مجموعه فعالیت میکند. آربیتروم وان از رولآپهای خوشبینانه برای مقیاسپذیری برنامههای اتریوم استفاده میکند، به این صورت که تراکنشها را در لایه دوم جمعآوری کرده و برای امنیت، اثباتهای رمزنگاریشده را به اتریوم ارسال میکند.
دومین زنجیره لایه ۲، با نام آربیتروم نوا (Arbitrum Nova) شناخته میشود و از پروتکل AnyTrust بهره میبرد. این شبکه به عنوان یک لایه خارج از زنجیره برای ذخیرهسازی دادههای تراکنش و مقیاسپذیری برنامهها عمل میکند. نوا با ارائه هزینههای کمتر و ذخیرهسازی ارزانتر به توسعهدهندگان، امنیت کمتری نسبت به آربیتروم وان دارد.
در ماه اکتبر، Offchain Labs ابزارهایی را برای توسعهدهندگان عرضه کرد تا بتوانند بلاکچینهای لایه ۳ خود را با استفاده از پشته نرمافزاری Orbit راهاندازی کنند. Orbit به توسعهدهندگان این امکان را میدهد که زنجیرههای خود را بر پایه آربیتروم وان یا نوا ایجاد کنند.
آربیتروم اوربیت (Arbitrum Orbit) به دنبال ایجاد لایههای ۳ سریعتری است که بر پایه رولآپ خوشبینانه عمل میکنند، اما در مقایسه با لایههای ۲ از امنیت کمتری برخوردارند. لایههای ۳ خوشبینانه ممکن است به دلیل فرضیات امنیتی رولآپهای خوشبینانه، زمانهای انتظار طولانیتری برای برداشت داشته باشند. با این حال، این لایهها فرصتی را برای تأمینکنندگان نقدینگی فراهم میکنند تا به تسهیل پلزدن بین زنجیرهها کمک کنند.
توکن آربیتروم
آربیتروم دارای یک توکن بومی به نام ARB است که برای تصمیمگیریهای جمعی، همسوسازی منافع شبکه و مدیریت یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز (DAO) به کار میرود. مجموع عرضه این توکن ۱۰ میلیارد واحد است که بیش از ۴۲٪ آن به خزانه DAO و حدود ۲۶٪ به تیم اصلی (شامل Offchain Labs) و مشاوران اختصاص داده شده است.
وظایف DAO آربیتروم شامل رأیگیری درباره پیشنهادات بهبود آربیتروم (AIPs) و انتخاب و تنظیم اختیارات شورای امنیت آربیتروم است. این شورا که شامل ۱۲ عضو است، مسئولیت انجام اقدامات اضطراری نظیر رسیدگی به آسیبپذیریها و مشکلات نرمافزاری دیگر در آربیتروم را بر عهده دارد.
